تعیین ظرف زمانی چند هفته‌ای از سوی ایران بر مبنای سازوکار تعریف شده در برجام برای اغاز فرآیند شکایت و اعتراض به نقض توافق از سوی یکی از اعضا تا تشکیل کمیسیون مشترک، تشکیل کمیته حکمیت در صورت نتیجه ندادن کمیسیون مشترک و سپس آغاز فرآیند خروج طرف شاکی از توافق و بر هم خوردن آن است که بین ۴۵ روز تا ۲ ماه زمان می‌برد.
تا کنون بیش از نیمی از این زمان طی شده و کشورهای اروپایی بجز دو بیانیه سیاسی و کلی گویی درباره عزمشان بر حمایت از برجام در نشست سران این اتحادیه در صوفیه و اجلاس وزرای خارجه‌شان در بروکسل گام دیگری برنداشته‌اند.
فدریکا موگرینی پس از نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل اعلام کرد این اتحادیه در حال بررسی مشوق‌های اقتصادی است که ایران را به ماندن در برجام تشویق کند.
او همچنین از ایجاد رابط‌هایی میان کشورهای اروپایی برای هماهنگ‌سازی اقدامات اتحادیه اروپا و اقدامات هر کدام از دولت‌ها در موضوع بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران خبر داد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در همان نشست خبری تأکید کرد که کشورهای اروپایی برای آغاز اقدامات خود از چند هفته سخن می‌گویند، نه فقط به خاطر اینکه احساس می‌کنیم که فشارها در ایران زیاد هستند، بلکه به خاطر اینکه می‌دانیم که سرمایه‌گذاران اروپایی به اطمینان نیاز دارند.
دو روز پس از آن کمیسیون اروپا با اصلاح و به روز رسانی قانون مسدود سازی تحریم‌های آمریکا تحریم‌های ثانویه واشنگتن علیه ایران را ذیل این قانون قرار داد.
ژان کلود یونکر کمیسیونر اتحادیه اروپا در در بیانیه اتحادیه تأکید کرد هدف از این اقدام، محافظت از منافع شرکت‌های سرمایه‌گذار در ایران و نشان دادن تعهد اتحادیه اروپا به حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است.
با این حال مقامات کشورهای اروپایی اذعان کرده‌اند که نمی‌توانند شرکت‌های بخش خصوصی را وادار به پذیرش سیاست‌های خود کرده و آنها را به ماندن در بازار ایران مجاب کنند و در نهایت تصمیم با خود این شرکت‌هاست.
در مذاکرات کارشناسی که قبل و بعد از دیدار عباس عراقچی و هلگا اشمید معاون فدریکا موگرینی در بروکسل در مورد سازوکارهای حفظ برجام بدون آمریکا برگزار شده، تهران با ابراز نارضایتی از روند کند و بدون نتایج عملی اقدامات اتحادیه اروپا خواستار ایجاد ساختارها و نظام های مالی و بانکی جدید به منظور نقل و انتقال ارز و مبادلات بانکی ایران با این اتحادیه و تضمین فروش نفت ایران شده است، موضوعی که هنوز اروپایی‌ها در مورد ان هیچ اقدامی صورت نداده‌اند و بیشتر اقداماتشان در جهت حفظ منافع و امنیت شرکت‌های خودشان بوده است.
با این حال به نظر می‌رسد دولت روحانی با روند کند و بی‌نتیجه رایزنی‌های کشورهای اروپایی تا کنون محافظه‌کارانه برخورد کرده و بجای فشار بر این کشورها با ابزار احتمال خروج متقابل ایران از برجام، ترجیح می‌دهد افکار عمومی را برای رضایت به حداقل امتیازها از اروپا آماده کند.
صبر تهران رو به پایان است
حکم حکومتی رهبر معظم انقلاب به سازمان انرژی اتمی برای آماده‌سازی بستر غنی سازی تا سطح ۹۰ هزار سو در چارچوب برجام را می‌توان تذکر و یادآوری بالاترین مقام جمهوری اسلامی نسبت به این رویکرد دولت و البته خط و نشانی برای اروپایی‌ها دانست.
دیروز اما علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی‌هم لب به اعتراض گشود و در نطق خود به کشورهای اروپایی هشدار داد که جمهوری اسلامی ایران منتظر وعده‌های بی‌زمان اروپا نمی‌ماند.
وی تأکید کرد: زمان مذاکرات در حال اتمام است اگر اروپا این توانمندی را در خود می‌بیند که توافق هسته‌ای را حفظ کند باید تصمیم خود را صریح‌تر و سریعتر اعلام کند.
در همین حال به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی تا کنون در ایجاد یک نظام مستحکم برای مقابله با تأثیرات تحریم‌های آمریکا ناموفق بوداند. تلاش سران کشورهای گروه ۷ در اجلاس این هفته آنها برای اقناع ترامپ به سخت‌گیری کمتر نسبت به روابط کشورهای اروپایی با ایران و جلوگیری از خروج تهران از این توافق از طرین تأکید بر لزوم صلح‌آمیزنگه داشتن برنامه هسته‌ای ایران
با خودداری ترامپ از تأیید بیانیه پایانی این نشست و پس گرفتن امضای خود از این بیانیه ناکام ماند.
حالا به نظر می‌رسد در سایه جنگ تجاری آمریکا با کشورهای اروپایی، که بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران یکی از وجوه آنرا فشار آمریکا بر این کشورها برای عقب نشینی از حمایت از برجام می‌دانند، توان اتحادیه اروپا در حفظ این توافق بیش از پیش با ابهام روبروست.
کمال دهقانی نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه حکم حکومتی مقام معظم رهبری به سازمان انرژی اتمی پیام روشنی به اتحادیه اروپا بود که هرچه سریعتر اقدامات عملی در زمینه حفظ برجام انجام دهند می‌گوید: انتظار می‌رود که اروپایی‌ها با حفظ استقلال خود تحت تأثیر سیاست‌های غلط و غیرقانونی ترامپ قرار نگیرند و همکاری‌های خود را در چارچوب برجام، این موافقتنامه چندجانبه حفظ کنند تا منافع طرفین برقرار شود.
افزایش تردیدها درباره توان اروپا در حفظ برجام
دکتر حشمت الله فلاحت پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم تأکید دارد اتحادیه اروپا در این اعتقاد خود که باید برجام را حفظ کند جدی است، اما اینکه کشورهای اروپایی به ویژه تروئیکای عضو برجام چقدر توان عملی برای حفظ این توافق دارند محل بحث جدی است.
وی می‌گوید: اروپایی‌ها تلاش‌های دیپلماتیک و مذاکرات متعددی را با آمریکا چه در سطح رئیس جمهور این کشور و چه مقامات دولت این کشور از یک سو و رایزنی‌هایی را با شرکت‌های بزرگ اروپا صورت داده‌اند و همزمان کارشناسان ۲۸ کشور اروپایی در تماس با کارشناسان ایرانی مذاکراتی را برای تدوین و ارائه یک بسته اقتصادی به ایران دنبال می‌کنند تا بتوانند جایگزین‌هایی را به ازای تحریم‌های آمریکا به ایران عرضه کنند. و به نظر می‌رسد آنها احتیاط می‌کنند تا بسته‌ای را ارائه دهند که تهران را عصبانی نکند.
وی خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران و دولت منتظر مشخص شدن نتیجه این رایزنی‌هاست و هنوز به این نتیجه نرسیده که اروپایی‌ها وقت کشی می‌کنند، چون در این صورت بلادرنگ واکنش نشان خواهد داد و برنامه‌های از پیش تدوین شده خودش را به اجرا خواهد گذاشت، از اینرو من معتقدم اروپایی‌ها در حال ارزیابی توان عملیاتی خود و میزان جدیت آمریکا هستند چون هنوز هم برخی از دیپلمات‌های اروپایی معتقدند امکان تغییر تصمیم آمریکا و بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای وجود دارد و باید به مذاکرت دو سوی آتلانتیک ادامه داد.
فلاحت پیشه می‌افزاید: از دیگر سو مجموعه این تحولات تحت الشعاع مذاکرات آمریکا و کره شمالی قرار گرفته و بازیگران جهانی منتظرند تا ببینند ترامپ چه رفتاری را در مورد کره شمالی در پیش خواهد گرفت و بعد از آن دوباره موضوع برجام و ایران به رأس تحولات دیپلماتیک باز خواهد گشت.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تأکید می‌کند: اروپایی‌ها سعی‌شان بر این است تا در بسته پیشنهادی خود برخی شرکت‌های تجاری کوچک و بانک‌های متوسط و شرکت‌های بیمه‌ای و حمل و نقل را که مناسبات جدی و گسترده بین‌المللی ندارند و کمتر طرف تجاری آمریکا قرار می‌گیرند را به عنوان مصادیق رابطه تجاری با ایران معرفی کند و بعد از آنست که تهران باید ارزیابی نهایی را صورت داده و نتیجه‌گیری کند که این بسته تأمین کننده منافع ایران و ضامن حفظ برجام هست یا نه؟.
نماینده مردم اسلام اباد غرب تصریح می‌کند: مجموعه این تحولات باید اثر خود را در پیش‌نویس بودجه سال آینده بگذارد و در بودجه نویسی که از شهریور ماه کلید خواهد خورد شرایط برای دولت مشخص شده باشد که باید لایحه خود را بر مبنای چه وضعیتی تدوین کند.
فلاحت پیشه با بیان اینکه وقفه ایجاد شده از سوی ترامپ در روابط تجاری شرکت‌ها و کشورهای خارجی با ایران اثر بودجه‌ای خیلی شدیدی بر جای گذاشته می‌افزاید: وقت اروپایی‌ها برای ارائه بسته پیشنهادی خود به ایران زمان کمی دارند اما این بدان معنا نیست که تهران دست به یک اقدام حساب نشده بزند.
اروپا وارد نزاع راهبردی با آمریکا نمی‌شود
وی در پاسخ به این سؤال که شکست اجلاس گروه ۷ و خروج ترامپ از توافق و بیانیه پایانی این نیست که هم به معنای تشدید جنگ تجاری میان آمریکا و اروپا و هم عدم توفیق گروه ۷ از جلب نظر ترامپ در مورد برجام بود به معنای ناامیدی اروپا از امکان تغییر یا تعدیل موضع ترامپ به ویژه اگر مذاکرات او با کره شمالی به نتیجه برسد، خواهد بود؟ می‌گوید: هنوز معلوم نیست موفقیت یا عدم موفقیت آمریکا در مورد کره شمالی چه تأثیری بر دیدگاه و موضع ترامپ داشته باشد! . تفاوت پرونده کره شمالی و ایران در بازی آمریکا اینست که در مورد کره شمالی بازیگران منطقه‌ای نیستند که خواهان برهم خوردن مناسبات آمریکا و کره شمالی باشند. اما در مورد ایران عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی به شدن به دنبال تحریک و تنش الود کردن فضا بین ایران و آمریکا هستند.
وی می‌افزاید: از سوی دیگر اروپایی‌ها برای رقابت‌ها یا جنگ‌های اقتصدی خوشان خط قرمز دارند و هیچ گاه اجازه نمی‌دهند جنگ تجاری‌شان با آمریکا تبدیل به نبرد راهبردی و سیاسی بشود. اگر هم تبدیل به یک چالش سیاسی شود بدان معنا نیست که طرف ایران را بگیرند. آنها از لحاظ اقتصادی ممکن است بطور نسبی ایران را یک فرصت ببینند یا از بعد امنیتی جایگاه ایران در منطقه برایشان مهم است اما در نهایت در بعد سیاسی نمی‌شود روی اروپا حساب کرد زیرا مؤلفه‌های سیاسی و امنیتی روابط اتحادیه اروپا با آمریکا بسیار بزرگتر و جدی تر از روابط آنها با ایران است.
نظر شما